Tz’ib’il te tuj qe yol te Qtnami Paxil atzan kyunqe xjal: Mam - Leidy Mendez

Milvia Roxana Lops, junk’al jwe’ tab’q’iyil, b’ela nuch tkinx, atzan jun xu’j maya mam, tu’n kyaqil tnab’il ntzaj tq’ama’n tu’n  txe B’in  tyol. O aq’unan ti’j  kyil aq’untl te sik’b’il qe wi’xin te Qtanmi Paxil  b’ix o tz’ok tkin q’oj tuj anb’il te sik’b’il, Milvia o tz’ok tchmon tib’ kyuk’ qe jun wi’xin te tnam b’ix te jun qe kojb’il tu’n tb’ant jun ujtz’ib’il ti’j  tzanxtenka qe tnachil o tz’ok kyk’in tuj anb’il te sik’b’il  qe wi’xin te tnam --- A jun aq’untl  matij tumlal  tu’n qyolin ti’j tuj jun matij tnam  jatum at nim b’iyob’il qe xjal twitz tzanxteka qe juntl matij tnam

“Tipumal Woklena, matij t’xilen te wanq’ib’ila” tzaj tq’aman Milvia ti’j aq’until b’ant tu’n te kwentil sik’b’il qe wi’xin. “kye nim qe xjal, nyax t-xinb’itz jun xu’j te jun yol tu’n txe tq’ama’n  iktzan te jun xinaq t- xinb’itz, teylekx te jun al ch’ixpub’il kyxinb’itz. Nti’ b’a’n wu’na jatum ma tzaj nim wipumala, okx b’a’n wu’na qa ma b’ant tuj tumlal.”

Ajxnil, jun tnam te Chnab’jul te Qtanmi Paxil, Milvia, tuk’ juntl tuk’il o chi b’et tuj jun qe kojb’il tu’n tok kychmon kyib’ kyuk’ qe xjal  “Q’il twitz tipun aq’untl” b’incha’n kyu’n qe q’il twitz te tnam, o txe txokb’il kyi’j tu’n tzaj kyq’ama’n qe tichaq o chi b’ant te kib’il aq’untl te sik’b’il qe wi’xin . Teltzan xjelb’il kyeqe o chok nitx’o’n, Milvia tzaj tq’ama’n b’ix tzaj chik’b’an tzanxtenka qe tichaq tnachil o tz’ok kyki’n tuj tq’ab’ juntl matij chenb’il te nim u’j ta tuj nintztnam chnab’jul atzan tb’i (CEDFOG) b’ix ikx o tz’aj tq’o’n  tqanil, te tzanxtenka qe o chok nitx’o’n te kyil ex kwentil sik’b’il qe wi’xin tuk’a juntl chenb’il al tuj Paxil atzan tb’i (AC) q’il twitz te tzanxtenka qe kwentil o chex samo’n tuj kyaqil Qtanmi Paxil.

Aju aq’untl B’aj b’ant tujxa kyaj xjaw, nantaq tok sik’b’il, tpon anb’il te sik’b’il b’ix tjapin b’aj twiylal tuj b’elaj  xjaw te ab’q’i (2015) b’ix tok tkab’in maj sik’b’il tuj laj xjaw te ab’q’i. Tu’n kyaqil, 140 qe kyil aq’untl  ok kychmon kyib’ kyuk’ 1.300 tuja 340 kojb’l te jun k’al qe tnam  te Qtanmi Paxil, tu’n tb’ant tz’ib’aj  jun u’j ti’j tzanxtenka q’oj mo tnachil o tz’ok tuj anb’il te sik’b’il qe wi’xin b’ix tajlal  najsab’il pwaq o tz’ajb’lan  o txe kychik’b’a’n. Atzan te chenb’il Accion Cuidadana, o tz’ok tchmon b’ix o txe tchik’b’a’n yol  b’aj tz’ib’in  ti’j tzanxteka qe tnachil b’aj tuj anb’il te sik’b’il te Qtanmi Paxil b’ix kyeqe q’il  twitz xtis tu’ntzan tok kyq’o’n tajlal b’ix tu’tzan tokx niman jun qe q’oj  tu’n tb’ant twitz xtis   tuj tzalajb’il. Atzan aq’untl o b’ant tu’n Milvia kyuk’x qe txqantl tuk’il te tkojb’il o tz’el tqanil te kyaqil Qtanmi Paxil Tzanxtenka o tz’ok kyk’in tuj kykojb’il.

Aju q’oj kyxol xjal, nimkax tumlal tu’n qyolin ti’j kyuk’ qe wi’xin te jun kojb’il ti’j tzan tu’n tnaj q’oj kyxol xjal, B’an qu’n tichaq o b’aj tuj Qtanmi paxil, nim otz’anq’in q’oj ex nim qe xjal o chib’aj b’iyon tuj junk’al qaqlaj ab’q’i tipumal q’oj, tu’ntzan b’ix kyaj tzak twitz tx’otx’ b’ix o kub’ tq’o’n pa’b’il kyxol qe xjal b’ix at t-chi kye jun xjal tu’n kyyolin ti’j q’oj  o ten kyxol. Kyjatzan Milvia tuk’ juntl xjal o chi aq’unan nim anb’il b’ix q’ij ten aq’untl kyu’n kyuk’ qe kojb’il tu’n tch’iy jun tb’anil xinb’itzyol kyxolx. Atzan aq’untl b’ant iktzan tu’n tzaj chmet qe xinb’itz, qe xjal o chok nitx’on te kwentil sik’b’il qe wi’xin, o chi onin ti’j jun tb’anil xnaq’tzb’il kyuk’ qe xjal te kojb’il b’ix xi’ kyq’ama’n tza’n tu’n taq’net jun aq’untl tuj jun kojb’il b’ix ti’j kyoklen tuj kojb’il.

Tuntzan nim anb’il, o tz’el tniky’ Milvia ti’j ch’ixpub’il tuj kojb’il, tuntlaj nim qe xjal nchi yolin ti’j jun qe aq’untl tu’n tb’ant b’ix nchi yolin ti’j tza’n tu’n min ten q’oj kyxolx. Nim o jaw tipumal aq’untl o b’ant tu’n Milvia, tuntlaj at qe nim xu’j o tz’ok kyq’o’n nim tipumal kyoklen tuj kojb’il b’ix o ten anb’il kye tu’n t-xi’ kychik’b’a’n kye kyxinb’itz ti’j jun aq’untl tu’n tb’ant tuj kojb’il.  Nimkax o tzalaj Milvia chitzan, tuntlaj tzanxteka xu’j tuj tkojb’il o tz’ok kyq’o’n  tilil  tu’n kyaq’unan junx kyuk’ qe q’il twitz te kojb’il b’ix tu’n t-ten anb’il kye tuj jun sik’b’il wi’xin.

Twitz Qtanmi Paxil, aju sik’b’il qe wi’xin te ab’qi 2015 nimka qe xjal o chex aj tz’ib’il u’j te sik’b’il qe w’ixin b’ix nti’  ma ten nim q’oj tej tkub’len xe’t sik’b’il wi’xin tuj ab’q’i 1985.

Tuj tnam xnil, o txe tchik’b’an Milvia jun tb’anil nab’il b’ix xi’ tq’ama’n qa tu’n tipumal tuk’x kyeqe tuk’il, o onin tu’n tten tzajajb’il tuj sik’b’il qe wi’xin b’ix tu’n kypo’n nim xjal q’ol kyq’ab’ tuj sik’b’il. Ikx ntzalaj o tzaj q’on anb’il te t’un taq’unan kyuk’ qe kojb’il tuntlaj atzan tb’anil b’e tu’n txe ti’n tu’n tten junb’il twitz Paxil.

“Nim tzalajb’il te weky’a tuntlaj anb’il ma tzaj q’o’n tu’n nb’eta kyuj  jun qe kojb’il, b’ix ma tz’el nniky’a ti’j anq’ib’il at tuj jun kojb’il”, chitza Milvia Tzaj tq’ama’n tu’n nim tzalajb’il. Atzan tnejil anb’il weky’a ma chinx aja b’etil kyuj qe nim tnam b’ix kojb’il b’ix nim ma chin tzalaja tuntlaj ma tz’ok junb’il ti’j jun xinb’itzyol kyuk’ qe xjal b’ix b’a’n ma chin tena kyuk’ilqe.