Ri nikina’ye’o’ik pa junan chi ri ch’ojib’äl pa ch’ob’, nim ruq’ij chin yaktaj ruchuqa ri jun utziläj k’aslem, ja yare  nuya’ q’ij chin xa jun qawäch nub’an. Rupachunri k’a ri nimantzij  chin ri ruchojalem ch’ojilal, ya  re’ nuya’ ru nim ruq’ij  ri ch’ojib’äl winaqi’ chuqa amaq’ qawinaq. Ri   jun  ch’ojib’äl  amaq’ ya re’ nkikusaj ri kich’ab’al qawinaq.  Ri jun ch’ojib’äl, ütz nukusax  pa Iximulew, akuchin  ri amaq’ qawinaq  ya la’ nim kiq’ij ruma’ che ye key, jalajoj kiwach, jalajoj ki ch’ab’al, chuqa ya la’ yetz’ulnäq.

Pa ri jun wuj  chin ri ch’ojib’äl amaq’ qawinaq rub’i pa kaxlan tzij Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, xya’ox ru q’ij pa Iximulew, nub’ij “ri amaq’ qawinaq k’o ri kich’ojib’äl chin nkiq’axaj ri kietamab’äl  pa kich’ab’al, chuqa’  k’o ri kich’ojib’äl chin nkikusaj jalajoj rulewal tzijob’al kaxlan, chuqa k’o chen mayetz’uloxta’”

Pa Iximulew, nkib’ij chin ri amaq’ qawinaq  ya la’ yek’ey pa jun tinamit (nub’ij ri censo 2011) ri Saqamaq’mantikirta yerk’oxaj chuqa mantikerta yerto’ ri winaqi’ pa kich’ab’al mayab’. Re jun k’ayewal re’ ruk’amonpe  chin ri ch’ab’al  numistax,  nusachtaj, chuqa ruk’amonpe chi nsach juk’am kib’anob’al kiyi’onqa ri winaq mayab’ojër.

Ri yakoj nuyi’ax pa tinamit k’a ri tijonïk, ri raxnaqil, ri pwaqil chuqa juk’am chin ri winaqirem amaq’, ye tzijon  pa kaxlan  ch’ab’al kayare’  yekitz’ula’ ri amaq’ qawinaq.

Taq nsach ri cha’b’al, taq ri Saqamaq’ man tikirta nuy’a ri ütz kaslem pa kiwi ri tinamit, nuyek jun nim k’ayewal pa winaqirem.Ya la’ nub’an chi ri ach’ila’il  ma yetzijontachek pa chab’al k’a ri kajk’u’al chin ki ri mayetz’ol’oxta ru ma ri winaqirem kaxlan, chuqa  ri nuk’ulem chapayon ri tinamit Iximulew manyata q’ij chin ri qawinaq nkel ri jun ütz kaslem. Ri jun k’ayewalre’ nutik jun nim cha’oj pa winaqirem ruma’ che yertz’ula’ ri tan ixtani’ chua ta alab’on mayab’, ruma chi nkisach  rin kietamab’äl ri kib’anob’al chuqa mankismajijtachek ri kich’ojib’äl amaq’ qawinaq

Ruma’ ri  jo’axik  ruyakik, ruto’ik, chuqa nuya’ox  ruchoq’a ri kusaxik ri ch’ab’al, ruma’ nim ruq’ij chin mansachta, k’o che nqaya’ ruq’ij ri rulewal tzijob’al ya re’ k’a jun b’amb’äl akuchinwa’ ri ixtani chuqa ri alab’on nkikusaj, nkitz’at ruwach chin ki ri nkil ri rub’eyal ki b’anob’al, chin mankemestaj ri kich’ab’al chin nkel jun utziläj k’aslem, k’o che nya’ox ru q’ij ri ch’ab’al qawinaqil che ki ri’ xa jun kiwäch nub’an pa tinamit Iximulew.

Ri Chapomanel chuqa ri yakoj nuya’ ri Saqamaq’, jo’axik nikikusaj ri chab’al chin amaq’ qawinaq chin ki ri nuya’ox ri q’ij ri tzij xub’an pa saqil amaq’il. Ri nimatzij xub’an ya re’ nab’ey ützil  chin ya’ox kiq’ij chuqa yetz’at  pa Iximulew, ki ri’ ntikir nuyek jun Saqamaq’ akuchin yetzijon key ch’ab’al.

Ri jun samaj k’a ri ajchajinel chin ri cha’ik ri  k’amol taq b’ey, Acción Ciudadana chuqa Mirador Electoral, xkikusaj jun b’amb’äl chin kisamaj pa chab’al mayab’,  chin nkikusaj pa tan tinamit ka ri amaq’ qawinaq chin Iximulew. Chuqa’, ri Mirador Electoral xkichajij ri samaj ka ri qatb’al tzij k’a ri k’aqwäch cha’oj chuqa k’a ri amaq’ mayab’, akuchin xkipaj ri k’ayewal  xkel ri amaq’ mayab’  taq xkiya’ ri k’aqwäch, ruma’ xkikusaj ri kichab’al mayab’. Pa jun nim wuj chin ri ajchajinel chin  ri cha’ik k’amol b’ey chin nk’ajchek tinamit  rubi’ pa kaxlan Protocolo de Tikal chuqa ri Organización de Estados Americanos, xkib’ij chin jo’axik taq nb’anataj ri jun k’aqwäch joaxik  nukusax ri ch’ab’al  chin jun tinamit , ya re’ chuqa xkinataj pa  jun samaj xkib’an ri Mirador Electoral.

Rumari’ xqanojij, chin nim  ruq’ij nqa qaxajape chiwach ri pixab’ chin ri ajz’etonïk k’aqowäch ch’a’oj, ruma  ya la’ k’atzi’nel chuqa  nim ruq’ij nqaqaxaj pa kich’ab’al mayab’.Niwel ri jun tzijonem re pa ch’ab’al mayab’ pa : K’iche (introducción) /// Mam (violencia electoral) /// Ixil (violencia de género) /// Kaqchikel (importancia de idiomas mayas) /// Kaqchikel (transparencia electoral) /// Q'anjob'al (participación de jovenes) /// K'iche (el siguente paso)